GMINA HERBOWA

Dominującymi barwami na herbie Gminy Jemielnica są złoty i błękitny. Dwa poprzeczne pasy o jednakowej szerokości (górny złotego koloru, a dolny błękitnego) odnoszą się do barw heraldycznych książąt Piastowskich z Opola. Książę Kazimierz II w 1225 roku wydał w Jemielnicy dokument, który dotyczył mieszkańców Gąsiecina. Jemielnica była wtedy nowo założoną wioską leżącą na obszarze władanym przez Kazimierza II.

Najważniejszą postacią herbu jest mnich z zakonu Ojców Cystersów, Którzy byli obecni w Jemielnicy od końca XII wieku, aż do roku 1810.

Istnienie zakonu nobilitowało wieś i jej okolice. Cystersi nie tylko nieśli wiarę , ale rozwijali także kulturę wśród tamtejszych mieszkańców. Snop zboża umieszczonego po lewej stronie ręki mnicha symbolizuje rozwój sztuki agrarnej, krzewionej przez cystersów, wskazuje on też ponadto na podstawowe zajęcie tutejszej społeczności. Po prawej stronie mnicha umieszczono pień drzewa z konarami "ozdobionymi" jemiołą. Od tego bowiem pasożyta drzew wzięto polską nazwę wsi.

Niebo umieszczone na tarczy herbu przypomina łacińską i późniejszą nazwę Jemielnicy - Gemelnicę, Himmelwitz, co w dowolnym tłumaczeniu znaczy "kawałek nieba". Niebo podkreśla ponadto wielkość tradycji naszej Gminy - prócz elementów polskich spotykamy także niemieckie, łacińskie i czeskie.

HISTORIA JEMIELNICY

Pierwsze wzmianki o Jemielnicy pochodzą już z 1225 roku. Wieś Jemielnica została bowiem ulokowana na prawie niemieckim przypuszczalnie w pierwszej kwarcie XIII wieku.

Analiza źródłowych przekazów pozwala nam stwierdzić, że Jemielnica należy do najstarszych miejscowości ziemi strzeleckiej. Wieś ta miała swoją organizację parafialną już w XIII wieku. Z późniejszych źródeł dowiadujemy się, że organizacja ta obejmowała nie tylko Jemielnicę ale też Dąbrówkę, Dziewkowice, Gąsiorowice, Łaziska, Wierchlesie i Żędowice, a nawet leżący pod Strzelcami Księżny Las.

Jemielnica była pierwotnie własnością książęcą, a dopiero w wyniku nadań (najpierw na rzecz instytucji duchowych, a później rycerzy), własność ta uległa zróżnicowaniu. Parafia Jemielnica zachowała jednak przewagę wsi książęcych nad rycerskimi jeszcze w XIV wieku.

Założenie opactwa Cystersów w drugiej połowie XIII wieku było w dziejach Jemielnicy faktem o ogromnym znaczeniu - oddziaływało ono bowiem nie tylko religijnie ale i gospodarczo na wspólnotę wiejską. Cystersi trafili na zasiedlony i dobrze zagospodarowany teren, tak dalece, że otrzymali nawet funkcjonujące już wtedy młyny nad Błotnicą oraz stawy rybne u podnóża Klasztoru, zastali również gotową strukturę parafialną.

Zabudowa wsi oraz usytuowanie zespołu Cysterskiego było uzależnione od istnienia owych rybnych stawów. Pradawnym centrum osady był podłużny, zbliżony kształtem do prostokąta plac i usytuowane wzdłuż jego boków domostwa, które pochodzą z najdawniejszej zabudowy. W narożniku tego placu nad stawem w XV wieku wybudowano piękny kościół parafialny.

Jemielnica to również najstarszy ośrodek kościelny na ziemi strzeleckiej. Opactwo cysterskie w Jemielnicy było drugim takim opactwem w księstwie opolsko-raciborskim (po Rudach).

W komunikatach z XIV wieku klasztor jemielnicki nazwany został fundacją książęcą. Wybudował go książę opolski Bolek dopiero w 1307 roku (opactwo istniało już od 1289 roku).

Majątek ziemski opactwa obejmował siedem i pół wsi ,a ponad połowa tego majątku w XIII wieku pochodziła z nadań rycerstwa.

Wsie położone w najbliższym sąsiedztwie Jemielnicy (Dąbrówka, Gąsiorowice, Łagiewniki, Łaziska, Wierchlesie) stały się własnością opactwa dopiero w XIV wieku. Grunty klasztorne wydzierżawione były w zamian za czynsz, daniny w naturze oraz wiodące w XVIII wieku obowiązki pańszczyźniane. Nie ulega zatem wątpliwości, że opactwo jemielnickie podczas prac sezonowych kożystało z domowej siły roboczej na swoim folwarku.

Do końca XVII wieku udało się cystersom z Jemielnicy zorganizować takie gospodarstwa flowarcze we wszystkich wsiach należących do klasztoru.

Podstawowymi uprawami w gospodarstwie cysterskim były : proso, żyto, groch, oraz jęczmień i owies. Tylko jeden z jemielnickich młynów był klasztorem, pozostałe siedem to młyny chłopskie, na których ciążył przymus mielenia określonej części zboża klasztornego.

Uprawiano również chmiel, produkowano z jego dodatkiem dobre gatunki piw, wina i wódki. Najstarsza karczma przyklasztorna sięgała początków średniowiecza. W gospodarce Klasztornej ważne miejsce zajmowała hodowla ryb i owiec.

Rolnictwo i hodowle uzupełniała gospodarka leśna, istniejąca przede wszystkim na potrzeby budownictwa i opału, rozwinęło się myślistwo. Istnienie folwarku klasztornego i propagowane przez cysterstów kierunki produkcji wywarły ogromny wpływ na gospodarkę chłopską. Wspólnota wiejska musiała dostosować się bowiem do gospodarki Klasztoru. Rozwijały się również poza rolnicze gałęzie klasztornej gospodarki, takie jak np. produkcja smoły, węgla drzewnego, kuźnictwo.

Cystersi jemielniccy przed początkiem XVII wieku nie interesowali się zbytnio szkolnictwem w swoich włościach. Dopiero w 1687 roku zaistniała informacja o prowadzeniu przez nich szkoły elitarnej. Około wieku XVIII, opactwo jemielnickie powołało do życia gimnazjum łacińskie. Działały u schyłku istnienia konwentu w Jemielnicy dwie szkoły : parafialne i gimnazjum. Przy parafii prawdopodobnie istniała już szkoła w średniowieczu. Cystersi prowadzili również działalność charytatywną. Szpital - przytułek dla bezdomnych istniał już w Jemielnicy w 1636 roku, a w następnym stuleciu znalazł się pod opieką klasztoru.

W okresie rozpowszechnionego na Śląsku kulyu Św. Józefa, w Jemielnicy powstało i rozwinęło się bractwo Św. Józefa. Celem wstępujących do bractwa było "uproszenie dobrej śmierci". Bractwo

Jemielnickie oprócz celów religijnych miało także szerokie ambicje społeczne i kulturalne. Nie był to jedyny dowód troski cystersów o utrzymanie religijności wśród swoich parafian. Rozwijały się pielgrzymki do sanktuariów na Jasnej Górze i na Górę Św. Anny.

Na podstawie rozwoju dóbr cystersów jemielnickich można stwierdzić, że funkcjonowanie opactwa zostało dwukrotnie bardzo poważnie zakłócone wskutek utraty znacznej części dóbr ziemskich (koniec XIII wieku oraz okres wojny 30-sto letniej XVII wiek). Klasztor w Jemielnicy często borykał się z problemami finansowymi. Pierwsza większa klęska spadła na Jemielnicę w 1428 roku. Pochód wojsk husyckich pozostawił za sobą zgliszcza. Najgorszym okresem w dziejach wsi i klasztoru był jednak okres wojny 30-sto letniej. Już na rok przed wybuchem wojny w 1617 roku miał miejsce pożar klasztoru wraz z biblioteką, kościoła klasztornego, dwóch młynów i połowy wsi. Następne klęski w dziejach Jemielnicy miały miejsce :

- wiosną 1627 roku wojska Mansfelda doszczętnie splądrowały klasztor, a następnie podpaliły go. Zniszczono też zabudowania gospodarcze, jazy i groble na stawach.

- w 1632 roku wybuchł kolejny pożar strawił 17 domów i stodół, klasztor był jeszcze w ruinach.

- dnia 13. kwietnia 1733 roku był najstraszliwszy w dziejach wsi pożar. Spłonęły obydwa klasztory, klasztor, zabudowania folwarku wraz z plonami i trzydziestoma gospodarstwami chłopskimi.

Dzięki pomocy śląskich cystersów i ofiarności mieszkańców Jemielnicy i okolicznej szlachty, kościół i klasztor został odbudowany w 1740 roku.

Cystersi w okresie średniowiecza nie sprawowali w Jemielnicy funkcji duszpasterskich. Istniały dwa kościoły, jeden mały parafialny pod wezwaniem Wszystkich Świętych i Kościoła Klasztornego pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny.

Kościół Wszystkich Świętych był u schyłku XVII wieku budynkiem z wmurowaną wieżą. Wystrój wnętrza był skromny. Tworzyły go trzy ołtarze i ławki. Natomiast Kościół Klasztorny miał w 1660 roku aż siedem ołtarzy. Wzmianka po ambonie i komfesjale wskazuje, że w Kaplicy Św. Józefa w Kościele Klasztornym, odprawiamo nabożeństwa ślubne już w 1725 roku. Dowodziło to, że świątynia cystersów przejęła w tym czasie funkcję Kościoła Parafialnego.

Możliwe było iż o przyjęciu funkcji duszpasterskich przez mnichów w Jemielnicy mógł zadecydować brak diecezjalnego kapłana.

Pierwsza wzmianka o mieszkańcu Jemielnicy pochodziła z 1283 roku i dotyczy Sołtysa Piotra. Średniowieczni sołtysi i wójtowie stanowili najważniejszą społeczność w Jemielnicy. Proces lokalizacji na prawie niemieckim stworzył również warstwę wolnych kmieci, która przetrwała do końca istnienia klasztoru, jako warstwa liczna i majętna. Ludność bezrolna, a więc chałupnicy i komornicy stanowiła zdecydowaną mniejszość, przeważała natomiast ludność małorolna (zagrodnicy). Zachowane źródła nie dają precyzyjnego obrazu zaludnienia Jemielnicy w dawnych wiekach. W 1227 roku szacuje się iż parafia jemielnicka była zamieszkiwana przez około 570 osób. Pierwsze dane źródłowe o liczebności parafii pochodzą z II połowy XVII wieku. W 1669 roku parafia liczyła 1266 osób. Pod koniec XVIII wieku uległa zmniejszeniu o około 15%. Zmniejszenie zaludnienia było wynikiem zarazy i wojen śląskich.

W 1783 roku zaludnienie parafii kształtowało się następująco :

Jemielnica - 424 mieszkańców

Żędowice - 334 mieszkańców

Gąsiorowice - 207 mieszkańców

Dziewkowice - 181 mieszkańców

Łaziska - 156 mieszkańców

Wierchlesie - niezaludnione w tym okresie

Dąbrówka - 55 mieszkańców

Należy również wspomnieć, iż Jemielnica w XVII wieku miała rozbudowaną strukturę władz. Pion sądowniczo - policyjny to wójt wraz z ławnikami, burmistrz i rajcy. Z powodu pańszczyzny i innych świadczeń na rzecz opactwa dochodziło sporadycznie do konfliktów. W 1636 roku opat aresztował srarszczyznę za odmowę płacenia podwyższonego czynszu.

Do gwałtownego zatargu o drewno doszło w Jemielnicy w 1794 roku. Chłopi pod namową Marka zażądali zwiększonej ilości drewna. Marek zagroził, iż w razie odmowy zrobią to co we Francji. Marka surowo ukarano biegiem przez rózgi na rynku w Opolu.

Ludność Opolszczyzny posługiwała się w większości językiem polskim, w tym również mieszkańcy Jemielnicy. Opaci jemielniccy prowadzili korespondencję i wystawiali dokumenty dla podwładnych w okresie XVI wieku do połowy XVIII wieku w języku polskim. Piszący w II połowie XVII wieku Zimmerman stwierdził, że mieszkańcy okolicznych wsi używają mowy, która jest mieszaniną polskiego i niemieckiego. Jest to okres kiedy po raz pierwszy zaczęto nauczać dzieci w języku niemieckim, czego gorącym propagatorem był ostatni opat Eugen Staniczka.

Klasztor cystersów został zlikwidowany decyzją pruską 24. listopada 1810 roku. Majątek cystersów został przejęty na rzecz skarbu pruskiego.

Jemielnicę i okolice dotknęły również wojny napoleońskie. Klasztor zamieniono na szpital dla rannych francuzów (1813 - 1814), którzy masowo umierali na tyfus. Pochowani zostali na cmentarzu, gdzie chowano już wcześniej na choroby zakaźne. Skąd wywodzi się nazwa cmentarza francuskiego - jednego z zabytków Jemielnicy.

W 1817 roku wioska Jemielnica została zakupiona przez Floriana Langera. W tym czasie została zniesiona pańszczyzna. Za sprawą inspektora leśnego Liebenbinera powstały w lasach jemielnickich dwie wioski - Barut i Piotrówka. Mimo, że chłopów zwolniono od powinności dla dworu to wpływ właścicieli dworu na życie chłopów był nadal znaczny. Do 1856 roku hrabiowie posiadali w swych rękach sądownictwo patrymonialne i nadzór policyjny. W 1856 roku ustanowiono w Jemielnicy sąd gminny w skład, którego wchodzili sołtys i ławnicy, wybierali przez hrabiego ze Strzelec Opolskich.

W XIX wieku Jemielnica pod względem administracyjnym dzieliła się na dwie części : gminę wiejską i dworski okręg wiejski.

Ważniejsze wydażenia pod koniec XIX wieku i w I połowie XX wieku :

- 1856 - 1858 - budowa nowego cmentarza

- 1898 - założenie nowego klasztoru przez siostry służebniczki Najświętszej Marii Panny z Poręby.

- 1901 - otwarcie ochronki dla dzieci przedszkolnych, przez siostry zakonne.

- 1911 - otwarcie nowej szkoły ludowej.