Nim powędrujecie po ziemi strzeleckiej
" I chodzą ludzie podziwiać
Szczyty gór i wzdęte fale morza,
I szerokie nurty rzek,
I przestwór oceanu i kręgi gwiezdne,
A(...) to, co bliskie zaniedbują"
Św.Augustyn
Niniejszy katalog jest wyrazem mojej fascynacji fotogafią oraz architekturą. Robiąc zdjęcia starych, zabytkowych budowli, zaczęłam się interesować ich wykonaniem: ludźmi, którzy je projektowali, budowali, stylami, w których dany zabytek został zbudowany. Ilekroć podziwiam misterną robotę przodków, zawsze zastanawiam się ile wysiłku i serca musieli włożyć w stworzenie tak pięknych dzieł. Katalog, który oddajemy w ręce szanownego czytelnika prezentuje najpiękniejsze zabytki Powiatu Strzeleckiego. Szczególnie wyróżniliśmy w nim trzy miejscowości: miasto Strzelce Opolskie oraz wioski - Jemielnicę I Centawę.
1. Archiv für Schlesische Kirchengeschichte, t. 43, 44 i 49, 1985, 1986 i 1992.Artykuły o Jemielnicy H. Gawelczyka, H. Grügera. J. Rajmana. 2. Oberschlesien,t. 10 (1911-1912) i t.15 (1916-1917). Tu artykuły J. Kopietza o Jemielnicy. 3. Jahrbuch der Schlesischen Friedrich-Wilhelms-Universität zu Breslau, t. 22, 1981. Artykuł Grügera o klasztorze w Rudach Raciborskich. 4. Schlesisches Pastoralblatt, t. 13 (1892) i t.16 (1895). Artykuły Augustyna Wetzela. 5. Chrzanowski T. i Kornecki M." Sztuka Śląska Opolskiego od średniowiecza do końca XIXw." 6. Krusch G. P., Chronik des Zisterzinser Stiftes der Pfarrei und der Gemeinde Himmelwitz, Essen 1985. 7. Kalendarz Strzelecki 2000. 8. Kalendarz Strzelecki 2001. 9. Kronika jemielnicka, Martyna Małek. 10. Rajman Jerzy, Jemielnica. Wieś i klasztor cysterski na Górnym śląsku, Katowice 1995. 11. Weltzel A., Das fürstliche Cisterzinserstifft Himmelwitz, Breslau, 1895. 12. E. Symbratowicz; E. Dwornik- Gutowska, "Zabytki powiatu Strzeleckiego"
PO STRZELCACH OPOLSKICH PRZEZ STULECIA
Nazwa Strzelce pochodzi prawdopodobnie od łowców książęcych, którzy bytowali tu już we wczesnym średniowieczu. Niemiecki urzędnik, tworzący w I poł XIX w. statystyczny przegląd Śląska Johann Georg Knie zanotował, iż w miejscu dzisiejszego rynku już w I poł. XIII w. istniało targowisko. Szczególny związek z ta hipotezą ma opis znajdujacy sie w żywocie św. Salomei (Vita sancte Salomeae regine Halicensis). Pod datą 1271 można przeczytac o wyprawie dwóch zakonników do Strzelec (vadens in Strelech), którzy w dniu św. Wawrzyńca mieli wygłosić kazanie odpustowe dla miejscowej ludności. Możliwe zatem, iż istniała tam kapliczka, lub niewielki kościół, a przy nim targowisko. Na uwagę zasługuje fakt o kazaniu w dniu św. Wawrzyńca, szczególnie, iż patronem koscioła parafialnego w Strzelcach Opolskich jest i był zawsze, właśnie św. Wawrzyniec. Dokument z 23 marca 1290r. wymienia proboszcza Mikołaja w Strelecz (Grunhagen; Regesten ( TU CAŁY TYTUŁ), t. 7 cz. 3 s. 135). Tak więc Strzelce Op. Już w XIII w. posiadały swoją parafię. Powstanie miasta przypada na przełom XIII I XIV w. Historycy uważają, iż prawa magdeburskie nadał Strzelcom Op. Książę Albert, syn Bolesława I Opolskiego w 1362 r. Ksiażę Albert tytuował się w dokumentach: " Księciem Opolskim i Panem na Strzelcach". Chociaż miasto powstało na przełomie XIII I XIV w., to ślady osadnictwa w tym regionie pochodzą już z młodszego okresu paleolitu. W powiecie strzeleckim odkryto liczne cmentarzyska pochodzące z przełomu epoki brazu i żelaza ( m. in. w Kalinowie, Szymiszowie, Adamowicach i samych Strzelcach Op. Przez okolice Strzelec Op. przechodził główny szlak handlowy łączący ziemie polskie z Imperium Rzymskim. Była to jedna z odnóg słynnego szlaku bursztynowego. O odbywającej się wówczas wymianie handlowej mogą świadczyć monety rzymskie, które znajdowano w okolicznych wioskach. W regionie zachowały się również grodziska, w postaci dużych nasypów ziemnych. Odkryto je m. in. w pobliżu Kielczy, Ujazdu, Rozmierzy i Strzelec Op. Pierwsze z nich powstały we wczesnym średniowieczu. Strzelce Op., jako osada o charakterze targowym, zaczęła się rozwijać w XIII w. Napewno miało na to wpływ położenie tego miasta, które znajdowało się na szlaku handlowym biegnącym z Krakowa przez Bytom, Toszek, Opole w kierunku Wrocławia. Podrzędne znaczenie miała zaś droga łącząca Strzelce Op. z Koźlem. Chociaż właśnie w okolicach tego szlaku, obok wsi Zalesie Śląskie znaleziono skarb w postaci 7000 całych i kilku połamanych srebrnych monet, w wiekszości czeskich. Oprócz handlu okoliczna ludność zajmowała się również uprawą roli i rzemiosłem, a w XIV w. w okolicach miasta powszechna była uprawa chmielu. Jedna z ulic miasta została nazwana Chmielową, także na herbie miasta z 1362r. oprócz połowy orła widniała gałązka chmielu, zaś od roku 1600 w jej miejsce wstawiono gałązkę winorośli. W I poł. XIVw.
ZAMEK- WSPOMNIENIE DAWNEJ ŚWIETNOŚCI
Pierwsze informacje o zamku pochodzą z roku 1303. Prowdopodobnie na początku była to chata myśliwska, później zaś na jej miejsce wzniesiono murowaną budowlę. Od południa zamek osłonięty był wałem, który otaczał rownież całą południową część miasta. Zrezygnowano z budowy fosy ponieważ tą cześć miasta okalały rozległe bagna. Fosa została wykopana tylko od strony północnej Strzelec Opolskich. Zamek popadł w ruine w I połowie XVI wiekuw czasie panowania Jerzego Brandenburskiego, co odnotowuje wykaz miejski z 1534 r. W latach 1562-1596 von Redern zajął się jego odbudową. Budynek pokryto dachem gontowym, wybudowano nową kuchnię, w piwnicach przechwywano wino. W połowie XIX wieku dobudowano wieżę zamkową.Budynek był murowany i otynkowany, posiadał dwa skrzydła wschodnie i zachodnie, pośrodku znadowal się dziedziniec. Zamek spłonął doszczętnie pod koniec 1945 r., dziś zostały po nim mury. Ocalała natomiast piękna brama wjazdowa pochodząca z II połowy XIX wieku.
OSADA OTOCZONA MURAMI
Wokół miasta znajdowły się mury obronne, z dwiema bramami: Krakowską od wschodu i Opolską od zachodu. Mury miejskie, oraz budowle wykonane były z wapienia, który wydobywano pobliskich kamieniołomach. Miasto nie było duże, o czym świadczy odległość między bramami - 250 metrów. Zabudowa miejska skupiała się wokół ratusza, o którym pierwsze dane pochodzą z roku 1581. 21 lipca 1826 roku budynek ratusza stanął w ogniu, a 18 VI 1827 r. ponownie spłonął, tym razem doszczętnie. Został odbudowany w latach 1844-46 wg. projektu budowniczego Rocha. Wraz z wkroczeniem wojsk radzieckich do Strzelec Op. ratusz ponownie spłonął (I 1945 r.). Budynek został odbudowany w latach 60-tych XX wieku. Obecnie jest on budowlą tylko częściowo zabytkową. Ratusz jest dwupiętrowy, ozdobiony u wejścia głównego rzędem filarów (portyk neogotycki). Wieża tworzy ośmiobok, zakończony fryzami. Część murowana wieży ozdobiona jest u góry grzymsami. został odbudowany po II wojnie światowej na podstawie planów achitektonicznych, które zostały wyniesione z budynku i ukryte w bezpiecznym miejscu, dlatego budynek jest piękną pamiątką naszych przodków.
KOŚCIÓŁ PW. ŚW. WAWRZYŃCA
Katolicki kościół parafialny powstał ok. Roku 1290, pierwszym proboszczem był wspomniany wcześnie pleban Mikołaj. Pierwotnie była to skromna budowla trzynawowa. Kościół okazał się jednak za mały dla liczby parafian, która wciąż rosła, toteż na początku XX wieku ówczesny proboszcz Maksymilian Garnczarski zainicjował budowę nowej świątyni. W 19 IV 1904 r. rozpoczęto pierwsze prace budowlane. Kierownikiem budowy został Jerzy Guldenpfennig, który był nadzorowany przez powiatowego inspektora budowlanego, Weihego. Kościół został poświęcony 3 VI 1907 r. przez kardynała J. Koppa. Budowla utrzymana jest w stylu neobarokowym , zaś ołtarz główny zachował styl barokowy (pochodzi z 1712 r.). Został on przeniesiony z starego kościoła. Jego wykonawcą jest Jan König z Wrocławia. Umieścił on we wnętrzu ołtarza rzeźby takich świętych jak: Jerzego, Floriana, Michała Archanioła oraz dwóch kobiet. Centralnie w środku został ulokowany obraz Matki Boskej Śnieżnej z Dzieciątkiem Jezus. Ołtarze boczne również zostały wykonane w stylu barokowym. Ambona zbudowana jest w stylu późnobarokowym (I połowa XVIII w.). Nim umiejscowiona ją w nowym kościele została poddana renowacji i częciowej przebudowie. Głównym motywem zdobień ambony jest Wniebowstąpienie N.M.P. w obecności czterech ewangelistów i aniołów. Poniżej znajdują się płaskorzeźby papeży. W czasie pierwszej wojny światowej armia niemiecka skofiskowała cztery dzwony oraz piszczałki organowe. 7 XII 1922 r. proboszcz Maksymilian Ganczarski poświęcił nowe dzwony, którym nadano imiona: Jan, Maria, Barbara. W 1926 r. nowym proboszczem parafii został ks. Karol Lange, który odrestaurował świątynię oraz zainicjował wykonanie nowych ołtarzy bocznych. W czasie pielgrzymki parafian do Częstochowy zostaje zakupiony, a następnie umieszczony na ołtarzu bocznym, obraz Matki Boskiej Jasnogórskiej. Wysokość kościoła wynosi 14 m, dł. 58m, a wysokość wieży 62m. Sklepienie świątyni jest beczkowe, ozdobione siedmioma malowidłami, przedstawiajacymi sceny: Zwiastowania, Narodzin Chrystusa, nauczania Jezusa w świątyni, uzdrowienia chorych, Chrystus jako przyjaciel dzieci, Ostatnia Wieczerza, oraz Wniebowstapienie Chrystusa. Obrazy utrzymane są w konwencji barokowej, wykonane przez malarza Klinka z Babic, koło Głubczyc. Po stronie wschodniej kościoła znajduje się dzwonnica, która powstała w XV w. Pełniła ona niegdyś funkcję baszty obronnej. Dopiero na przełomie XVII I XVIII w. została przebudowana na dzwonnicę. Budowla jest murowana z kamienia, zas jej górna część z cegły. Dzwonnica została zbudowana na rzucie kwadratu, który w wyższej partii przechodzi w osmiobok. U wejścia znajduja sie dzwi klebkowe, dach jest namiotowy, łamany, pokryty dachówką. Za dzwonnicą znajduje się piękne lapidarium z kamieniami nagrobnymi osób zasłużonych dla naszego powiatu np. Franciszka von Zawadzkiego, założyciela huty w miejscowości, w której znajduje się nasze liceum.
Kościół Cmentarny św. Barbary
Kościół cmentarny pw. św. Barbary to druga, bardzo piękna i stara (datowana na 1505r.) drewniana budowla sakralna należąca do Strzelec Op. W drugiej połowie XVI w. kościółek wymagał gruntownego remontu, jego renowacją zajęła się wdowa po racdy kościelnym Anna Bass, spełniając w ten sposób ostatnią wole swojego zmarłego małżonka. Kościół został odudowany w 1683 r. prace były wykonywane przez budowniczego Jana Brixi. Chór wsparty jest na dwóch kolumnach, ambona utrzymana jest w stylu późnorenesansowym (z początku XVII w.). Organy datowane są na przełom XVII-XVIII w. Pancerne tabernakulum, które znajduje się w kościele od 1980 r. i zezwolenie na przechowywanie w Najświętsszego Sakramentu jest owocem starań ks. proboszcza Jerzego Stellmana. W tym czasie zamontowano również nowe ławki (poprzednie pochodziły z początku XIX w.). Koścoł ten jest jednym z nielicznych, pozostałych jeszcze, drewnianych budowli sakralnych na Opolszczyźnie.