1. Co to jest gaśnica?
GAŚNICA, przenośne urządzenie do gaszenia pożaru; gł. jego elementem
jest zbiornik zawierający środek gaśniczy (właściwy dla palącego się materiału)
lub komponenty środka gaśniczego. Zawartość gaśnicy może znajdować się
stale pod zwiększonym ciśnieniem - wówczas wypływ środka gaśniczego jest
możliwy bezpośrednio po otwarciu zaworu; są również używane gaśnice wyposażone
w dodatkowy zbiornik ze sprężonym gazem (najczęściej azotem, dwutlenkiem
węgla lub powietrzem), który po uruchomieniu gaśnicy przepływa do zbiornika
ze środkiem gaśniczym i powoduje jego wypływ. Uruchomienie gaśnicy pianowej,
zawierającej komponenty środka gaśniczego, polega na przebiciu przepony
naczynia szklanego zawierającego jeden z komponentów, co umożliwia reakcję
chemiczną. Zbiorniki gaśnic są wyposażone w zawory bezpieczeństwa. Konstrukcja
gaśnicy umożliwia wytworzenie strumienia środka gaśniczego i kierowanie
tym strumieniem. Zależnie od zastosowanego środka gaśniczego rozróżnia się
gaśnice: proszkowe, śniegowe i pianowe .
Na każdej gaśnicy podaje się informację o rodzaju środka gaśniczego,
instrukcję uruchomienia oraz odpowiednie oznaczenie: A - gaśnice stosowane
do gaszenia pożarów ciał stałych pochodzenia org.; B - cieczy palnych
i substancji topiących się pod wpływem ciepła; C - gazów; D - metali;
E - materiałów grup A-D znajdujących się w obrębie urządzeń elektrycznych
pod napięciem. Stan techniczny gaśnic podlega okresowej kontroli; do użytku
są dopuszczane tylko gaśnice mające odpowiedni atest.
2. Jakie są typy gaśnic?
W zależności od konstrukcji gaśnicy oraz rodzaju środowiska
gaśniczego, stanowiącego jej zawartość, rozróżniamy gaśnice: pianowe,
śniegowe, proszkowe, halonowe.
A. Jak jest zbudowana i jak działa gaśnica pianowa?
Gaśnica pianowa ma postać metalowego zbiornika cylindrycznego
zamykanego od góry pokrywą, przytwierdzoną śrubami. Na zewnątrz gaśnicy
znajdują się uchwyty do trzymania i zawieszania, dysza do wytrysku środka
gaśniczego, bezpiecznik, zbijak do uruchomienia gaśnicy, instrukcja obsługi.
Wewnątrz gaśnicy znajduje się podwieszone na specjalnym urządzeniu naczynie
szklane, zamknięte przeponą wykonaną z natłuszczonej tektury lub innego
tworzywa.
Środkiem gaśniczym jest piana chemiczna. Różni się ona od
piany uzyskiwanej z hydronetki tym, że wewnątrz jej pęcherzyków znajduje
się, zamiast powietrza, dwutlenek węgla CO2, zwiększający znacznie skuteczność
środka gaśniczego. Dwutlenek węgla w gaśnicy uzyskuje się w drodze reakcji
chemicznej, powstającej w wyniku zmieszania części kwasowej z częścią alkaliczną.
Potrzebne do tego składniki znajdują się w gaśnicy: kwas w szklanym naczyniu,
a środki alkaliczne w roztworze wodnym środka pianotwórczego, wypełniającym
wnętrze gaśnicy.
Kiedy gaśnica znajduje się w stanie spoczynku, środki te są
od siebie oddzielone. W razie konieczności uruchomienia gaśnicy należy
odwrócić gaśnicę dnem do góry i wbić zbijak (przebić przeponę), a tym samym
spowodować zmieszanie kwasu z częścią alkaliczną. Pomiędzy tymi składnikami
zachodzi wówczas burzliwa reakcja chemiczna z wydzielaniem dużej ilości
dwutlenku węgla. W wyniku tej reakcji następuje wymieszanie roztworu wodnego
środka pianotwórczego z dwutlenkiem węgla i wytworzenie piany. Jednocześnie
w gaśnicy powstaje ciśnienie, które wyrzuca tę pianę na zewnątrz.
Gaśnica pianowa zawiera 10 l środków gaśniczych i zdolna jest
wytworzyć około 80 l piany. Jest to tzw. piana ciężka. Gaśnica pianowa
ma takie zastosowanie jak hydronetka pianowa. Można ją także ładować tzw.
ładunkiem zimowym, którego temperatura krzepnięcia roztworu wynosi -25°C.
Gaśnica pianowa jest przeznaczona do gaszenia pożarów grupy
A i B.
B. Jak jest zbudowana i jak działa gaśnica śniegowa?
Gaśnica śniegowa ma postać wysokociśnieniowej butli stalowej
zaopatrzonej w dyszę wylotową, połączoną z gaśnicą wysokociśnieniowym elastycznym
wężem; w gaśnicach mniejszych - sztywnym króćcem obrotowym. W górnej części
znajduje się zawór pokrętny z płytką bezpiecznikową, służący do uruchomienia
gaśnicy. Z boku przymocowany jest uchwyt, a na dole kołnierz, umożliwiający
ustawienie gaśnicy na ziemi. Gaśnice śniegowe o mniejszej pojemności można
wieszać na specjalnych wieszakach.
Wewnątrz gaśnicy znajduje się skroplony pod ciśnieniem własnych
par dwutlenek węgla CO 2. Po otwarciu zaworu gaśnicy wydostaje się on
pod własnym ciśnieniem na zewnątrz, gdzie gwałtownie się rozpręża i przechodzi
w stan lotny, oziębiając się do temperatury rzędu -80°C, przy czym-część
CO 2zestala się w postaci śniegu.
Gaśnica śniegowa nadaje się przede wszystkim do gaszenia cieczy,
gazów palnych, farb, lakierów, rozpuszczalników, instalacji elektrycznych
pod napięciem, ciał chemicznych reagujących z wodą i wszędzie tam, gdzie
zastosowanie innych środków gaśniczych może spowodować ich zanieczyszczenie
lub uszkodzenie. Obecnie użytkuje się gaśnice o zawartości od 1,5 do 6
kg dwutlenku węgla.
Gaśnica śniegowa jest przeznaczona do gaszenia pożarów typu
B, C i E.
C. Jak jest zbudowana i jak działa gaśnica proszkowa?
Gaśnica proszkowa ma postać cylindrycznego zbiornika zaopatrzonego
w zawór z kółkiem pokrętnym lub dźwignią zabezpieczającą na zbiorniku
oraz dyszę z zaworem uruchamiającym. Nośnikiem proszku gaśniczego, tj.
czynnikiem wyrzucającym proszek wypełniający zbiornik gaśnicy na ogień,
jest azot lub dwutlenek węgla.
Gaśnice proszkowe wyposażone są w manometryczne wskaźniki
ciśnienia wewnętrznego, co pozwala na ciągłą kontrolę ich stanu użytkowego.
Ciśnienie robocze wynosi minimum 8-12 atmosfer. Zawierają 1-12 kg proszku.
Gaśnice proszkowe są bardzo skuteczne, praktycznie uniwersalne. Szczególnie
nadają się do gaszenia gazów i płynów łatwo palnych, pojazdów drogowych,
spalinowych i elektrycznych, maszyn roboczych, samochodów, garaży, instalacji
elektrycznych pod napięciem i wszędzie tam, gdzie zanieczyszczenie proszkiem
gaśniczym nie jest szkodliwe dla gaszonych przedmiotów.
Gaśnica proszkowa jest przeznaczona do gaszenia pożarów grupy
B, C i E.
|
|
|
D. Jak jest zbudowana i jak działa gaśnica halonowa?
Gaśnica halonowa ma postać metalowego cylindrycznego zbiornika,
zaopatrzonego w zawór z kółkiem oraz wskaźnik naładowania (w starszych
typach) lub dźwignię uruchamiającą, zabezpieczoną zawleczką z plombą (w
gaśnicach nowoczesnych).
Jako środek gaśniczy stosuje się ciecze chlorowcopochodne
węglowodorów, tzw. halony, o bardzo niskiej temperaturze parowania i wytwarzające
wielokrotnie cięższe od powietrza, całkowicie niepalne pary.
W latach ubiegłych najpowszechniej stosowano tetrę (czterochlorek
węgla CCl 4). Napełnione nią gaśnice nazywano tetrowymi. Ze względu jednak
na dużą toksyczność par tetry, a także większą skuteczność nowoczesnych
halonów, tetry nie stosuje się już.
Do zbiornika zawierającego środek gaśniczy wpompowuje się
pod ciśnieniem powietrze lub azot, którego energia wyrzuca środek gaśniczy
na zewnątrz. Niektóre gaśnice aerozolowe działają pod ciśnieniem własnych
par. Ze względu na dużą skuteczność gaśniczą oraz powszechność stosowania
i przeznaczania, w użytkowaniu znajduje się wiele rodzajów gaśnic balonowych.
Zasady budowy i uruchamiania tych gaśnic niewiele różnią się między sobą
i są bardzo proste.
Gaśnice halonowe nadają się szczególnie do gaszenia płynów
łatwo palnych rozlanych na nierównych powierzchniach, silników spalinowych
i elektrycznych, pojazdów mechanicznych, związków chemicznych wchodzących
w reakcję z wodą, gazów ciekłych oraz urządzeń elektrycznych pod napięciem.
Produkowane obecnie gaśnice balonowe mają pojemność 0,3-3,6
l środka gaśniczego.
3. Jak uruchamia się i obsługuje gaśnice?
A. gaśnica pianowa
Najpierw należy zdjąć gaśnicę z wieszaka, chwytając lewą ręką
za górny, a prawą za dolny uchwyt, i zerwać plombę. Nie odwracając gaśnicy
należy podbiec z nią do miejsca pożaru. Przy ogniu odwrócić dnem do góry
i wbić zbijak, uderzając nim o twardy przedmiot. W momencie wbijania zbijaka
należy puścić uchwyt, trzymany lewą ręką, gdyż w przeciwnym razie można
sobie skaleczyć rękę. Następnie należy strumień skierować na ogień, trzymając
gaśnicę w czasie gaszenia dnem do góry. Jest to jedyna gaśnica, którą w
czasie działania trzeba trzymać odwróconą dnem do góry.
Gaśnica pianowa po uruchomieniu wyładowuje się całkowicie
i nie można przerwać jej działania.
B. gaśnica śniegowa
Najpierw należy ująć gaśnicę za uchwyt, podbiec z nią do ognia
i uchwycić dyszę za rękojeść; w gaśnicach mniejszych należy obrócić dyszę
o około 90°. Następnie trzeba odkręcić zawór butli w lewo, a dyszę skierować
na ogień możliwie skośnie w dół. Działająca gaśnica dość głośno szumi
i wytwarza biały obłok, z którego wytrąca się zestalony dwutlenek węgla,
mający postać śniegu. Bardzo silnie oziębia się on, zachodzi więc niebezpieczeństwo
odmrożenia rąk. Dlatego w czasie działania należy trzymać gaśnicę i dyszę
tylko za uchwyty!
Działanie gaśnicy śniegowej można w każdej chwili przerwać
przez zamknięcie zaworu butli. Podczas uruchamiania i działania nie należy
odwracać jej dnem do góry. Należy natomiast chronić ją przed nagrzaniem
i promieniami słonecznymi, ustawiać z daleka od palenisk i grzejników. Ogrzanie
gaśnicy do temperatury powyżej 30° jest niebezpieczne.
C. gaśnica proszkowa
Gaśnicę uruchamia się dwufazowo: przez odkręcenie kółka lub
podniesienie dźwigni zabezpieczającej, aż do zerwania plomby, a następnie
naciśnięcie dźwigni uruchamiającej, umieszczonej w małych gaśnicach w głowicy,
a w większych (wyposażonych w dyszę na elastycznym wężu) przy dyszy.
Działanie gaśnicy proszkowej można w każdej chwili przerwać
przez zwolnienie dźwigni uruchamiającej lub zakręcenie zaworu.
D. halonowa
Najpierw należy zdjąć gaśnicę z wieszaka, podbiec z nią do
ognia i odkręcić w lewo kółko zaworu lub wyciągnąć zawleczkę, zrywając jednocześnie
plombę. Następnie trzeba nacisnąć dźwignię i strumień skierować na ogień.
Obecnie na j powszechnie j stosuje się małe balonowe gaśnice
samochodowe o pojemności ok. 0,35 l. Są to gaśnice aerozolowe, działające
pod ciśnieniem własnych par. Uruchamia się je przez naciśnięcie palcem przycisku,
po uprzednim zdjęciu kapturka zabezpieczającego, jak każdy pojemnik ze
środkami kosmetycznymi w aerozolu. Działanie gaśnic balonowych można w
każdej chwili przerwać przez zamknięcie zaworu. W czasie uruchamiania i
działania nie należy odwracać ich dnem do góry.
Stosując halon do gaszenia pożaru wskazane jest kierowanie
strumienia gaśniczego z wiatrem. Gasząc płonący silnik samochodu można skierować
strumień gaśniczy przez szpary chłodnicy lub pokrywy, bez otwierania maski;
zwiększy to skuteczność gaszenia, gdyż gaz nie będzie znoszony przez wiatr
i łatwo wypełni przestrzeń silnikową, tłumiąc ogień. Należy pamiętać, że
halon praktycznie nie posiada właściwości chłodzących, dlatego mocno rozgrzane
przedmioty, po ulotnieniu się jego par, mogą ponownie zapłonąć.
Z powodu toksycznego działania par balonów, a szczególnie
tetry, nie należy gaśnic balonowych używać w ciasnych, zamkniętych pomieszczeniach.
4. Co to jest agregat gaśniczy i jak go stosować?
Agregat gaśniczy jest to duża gaśnica o zawartości środka
gaśniczego powyżej 20 kg, umieszczona na podwoziu, najczęściej dwukołowym,
ułatwiającym przemieszczanie i użytkowanie tego sprzętu.
Zakres stosowania i obsługa agregatów są podobne do odpowiednich
gaśnic. Stosuje się je głównie w zakładach przemysłowych i obiektach użyteczności
publicznej, wymagających większej ilości środków gaśniczych dla zabezpieczenia
pomieszczeń przed rozprzestrzenieniem się pożaru.
A. Jakie agregaty gaśnicze stosuje się obecnie i jak się je obsługuje?
Obecnie stosuje się agregaty pianowe, śniegowe i proszkowe.
Agregaty pianowe zawierają 50 lub 150 l roztworu środka pianotwórczego.
Mechanizm działania obu tych agregatów jest jednakowy. Do obsługi potrzeba
2 ludzi. Nośnikiem jest powietrze sprężone w butli stalowej do ciśnienia
15 MPa (około 150 atmosfer). Uruchomienie następuje po rozwinięciu węża,
otwarciu zaworu reduktora łączącego butle z urządzeniem agregatu, a następnie
otwarciu zaworu butli ze sprężonym powietrzem. Uzyskamy wówczas strumień
piany z prądownicy pianowej, który należy skierować na ogień.
Agregaty śniegowe mogą być jednobutlowe, dwubutlowe lub czterobutlowe,
poziome, o zawartości dwutlenku węgla 30-120 kg. Do obsługi potrzeba 2
osoby. Uruchomienie następuje poprzez rozwinięcie węża i otwarcie zaworów
butli z dwutlenkiem węgla. Wówczas uzyskujemy strumień gaśniczy CO2, który
należy skierować na ogień.
Agregaty proszkowe zawierają 50 lub 250 kg proszku. Posiadają
zawór pokrętny. Do obsługi potrzeba 1 lub 2 ludzi. Nośnikiem proszku jest
azot. Uruchomienie następuje poprzez otwarcie zaworu butli obracając go
w lewo do oporu, odczekanie około 10 s, aby azot wypełnił zbiornik z proszkiem
i spulchnił go, następnie rozwinięcie węża i naciśnięcie dźwigni prądownicy.
Wówczas uzyskujemy strumień proszku, który należy skierować na ogień.
5. Co to jest koc gaśniczy, do czego służy
i jak się nim posługiwać?
Koc gaśniczy, wykonany w postaci płachty z tkaniny azbestowo-bawełnianej
lub obecnie częściej z włókna szklanego o powierzchni około 2 m2, jest
całkowicie niepalny. Przechowuje się go w specjalnych futerałach plastikowych
i zawiesza na ścianach budynku wewnątrz pomieszczeń. Służy on do tłumienia
pożaru w zarodku przez odcięcie dopływu powietrza do palącego się przedmiotu.
Szczególnie nadaje się do gaszenia przedmiotów małych, o zwartej budowie,
umiejscowionych nisko, przy ziemi. Można go używać również do gaszenia pożarów
silników spalinowych i elektrycznych, płynów łatwo palnych znajdujących
się w niewielkich naczyniach, związków chemicznych reagujących z wodą.
Koc stosuje się następująco: należy chwycić go oburącz za
uchwyty zwisające u dołu futerału i szarpnąć w dół, co spowoduje pęknięcie
cięgna plomby i wysunięcie się koca z futerału, następnie należy rozwinąć
koc przez strzepnięcie, podbiec do ognia i narzucić go na palący się przedmiot.
Przez przyduszenie obrzeży trzeba starać się dokładnie odizolować miejsce
pożaru od dostępu powietrza.
6. Co to jest i do czego służy hydronetka?
Hydronetka jest to metalowy lub plastikowy cylindryczny lub
prostopadłościenny zbiornik o pojemności ok. 10 l z wbudowaną ręczną pompką
ssąco-tłoczącą, zaopatrzoną w wężyk zakończony wylotem - prądowniczką.
Hydronetki mogą być wodne lub wodno-pianowe.
Z hydronetki wodnej można uzyskać strumień wody zwarty lub
kroplisty. Uzyskuje się go przez przestawienie odpowiedniego jarzemka, znajdującego
się przy wylocie prądowniczki. Rodzaj strumienia uzależniony jest od okoliczności
pożaru. Do gaszenia pożarów w miejscach trudno dostępnych oraz z większej
odległości należy użyć strumienia zwartego. We wszystkich innych przypadkach
stosujemy bardziej skuteczny strumień kroplisty.
Hydronetka wodno-pianowa służy do gaszenia pożarów w zarodku
za pomocą strumienia wody lub piany mechanicznej. Pianę z hydronetki uzyskuje
się przez zmieszanie wody ze środkiem pianotwórczym, znajdującym się w
specjalnym naczyniu. Przy stosowaniu piany należy na zakończenie wężyka
nałożyć odpowiednią końcówkę pianową (prądowniczkę). Strumień piany lub
wody uzyskuje się poprzez wprowadzenie w ruch ręcznej pompki wbudowanej
do hydronetki.
Hydronetki wodne lub wodno-pianowe nadają się do gaszenia
małych pożarów materiałów stałych, z wyjątkiem:
- ciał reagujących chemicznie z wodą (sód, karbid,
potas, wapno palone)
- instalacji i urządzeń elektrycznych znajdujących
się pod napięciem
- ciał palących się w postaci żaru w wysokich temperaturach
Hydronetka wodno-pianowa przy pracy na pianę nadaje się ponadto
do gaszenia płynów łatwo palnych lżejszych od wody: nafty, benzyny, ropy
naftowej, olejów. Hydronetka ma wydajność 101 wody na minutę, na odległość
około 7 m. Z 10 l wody, po dolaniu stosunkowo niewielkiej ilości środka
pianotwórczego, otrzymujemy około 80 l piany. W czasie pracy można uzupełniać
zawartość hydronetki wodą, względnie roztworem wodnym środka pianotwórczego.