Otóż, aby wyjaśnić ten skomplikowany proces należy cofnąć się do odległych czasów.
Na początku XVIIIw. Rzeczpospolita utraciła swobodę w polityce zagranicznej – stała się krajem zależnym od carskiej Rosji. Skutkiem ostatecznym tej zależności były trzy rozbiory i całkowite wymazanie Polski z mapy politycznej Europy. W okresie 123 lat zaborów wykształcił się typ polskiej świadomości narodowej – nigdy nie godzącej się z utratą wolności, dumnej, skłonnej do bohaterstwa i ofiarności na rzecz kraju. Postawa ta wzmocniła się dzięki kolejnym powstaniom narodowym. Pomimo ich klęsk udało się przekonać opinię światową, szczególnie mocarstwa (i wrogie i przyjazne Polakom), że bez rozwiązania problemu suwerenności Polski nie będzie spokoju w Europie. Ten wniosek, zrealizowany w trakcie konferencji pokojowej w Wersalu po I wojnie światowej umożliwił odrodzenie państwa polskiego. Odrodzona II Rzeczpospolita w latach 1918-39 nie była jednak państwem bezpiecznym. Srogie warunki pokojowe narzucone Niemcom w 1919r. i izolacja powstałego świeżo ZSRR stały się zarzewiem wybuchu kolejnej wojny. Polska nie tylko nie mogła jej zapobiec, Ale też, jako państwo powstałe na gruzach monarchii Hohenzollernów i Romanowów stała się pierwszym obiektem ataku ich następców – hitlerowskiej III Rzeszy i ZSRR. W trakcie II wojny światowej klęski poniosły nie tylko polskie wojska, ale i polskie dążenia do odzyskania utraconego terytorium i niepodległości. W 1945r. wyłoniło się ze zgliszczy wojennych państwo polskie, które nie tylko terytorialnie, ale i ustrojowo nie przypominało Polski sprzed września 1939r. Państwo to miało narzucony przez ZSRR komunistyczny rząd i było całkowicie podporządkowane Moskwie – znamy je jako Polską Rzeczpospolitą Ludową (nazwę tę przyjęto na mocy konstytucji z 1952r.). Wszelkie próby oporu wobec komunizmu i Rosjan spełzły w 1945-48 na niczym. Naród polski, którego najlepsi przedstawiciele albo zginęli w wojnie, albo zmuszeni byli pozostać na emigracji, lub też usunęli się w zacisze domowej, wewnętrznej emigracji, pogodził się częściowo z zapadłymi decyzjami. Wpłynęły na to: pamięć okropności wojny i chęć życia w pokoju, wybicie i emigracja 50% polskiej inteligencji i złudne nadzieje, że komunizm okaże się tym czym się ogłaszał – systemem sprawiedliwości społecznej i dobrobytu dla wszystkich.
    Niestety nadzieje te okazały się płonne. Komunizm okazał się zwykłą dyktaturą, nawet z totalitarnymi skłonnościami do kontrolowania wszystkich przejawów życia obywateli. Sprawiło to, że po roku 1953 od tej ideologi odsuwać się zaczęli polscy profesorowie i inteligencja. Jerzy Andrzejewski, Aleksander Watt, Antoni Słonimski i in. Zaś ekonomiczne eksperymenty komunistów – próby wywłaszczenia chłopów, ciągłe braki na rynku, „manewry” z kartkami zaopatrzeniowymi, puste sklepy, trudności z dostępem do artykułów pierwszej potrzeby, akcje wymiany pieniędzy wzbudzały narastające zdziwienie i brak zaufania do władzy ze strony szerokich grup robotników i chłopów. Cyklicznie pojawiające się kryzysy ekonomiczne, skutkujące podniesieniem cen na podstawowe artykuły wywołały spontaniczne i nie kontrolowane wybuchy społecznego gniewu np. w 1956r. w Poznaniu  w 1970 na wybrzeżu i w 1976 w Radomiu i Ursusie. Wystąpienia robotnicze krwawo tłumiono – w 1956r. Ponad 200 zabitych, w 1970 – 44-ech.
    Jednak komunizm nie był tylko systemem ucisku. Ta utopijna ideologia próbowała też zrealizować pozytywną część swojego programu. Do tej pozytywnej części należało upowszechnienie oświaty. Pomimo przesiąknięcia treści edukacyjnych ideami komunizmu, w Polsce, po raz pierwszy w dziejach zlikwidowano analfabetyzm, zwiększyła się wydatnie liczba ludzi ze średnim i wyższym wykształceniem. Słowem – odrodziła się warstwa społeczna gotowa nie tylko do przemyślenia sytuacji ale i podjęcia działań na rzecz narodu. Młoda inteligencja pod wpływem zmęczonych ale i wciąż aktywnych działaczy pamiętających dawną Polskę w powiązaniu z informacjami napływającymi od polskich emigrantów na Zachodzie: Jerzy Giedrojić, Gustaw Herling Grudziński, Jan Nowak – Jeziorański, Czesław Miłosz i inni, dokonała krytycznej oceny komunizmu. Momentem, który przekonał wychowanków komunizmu o jego utopijności był rok 1968 kiedy to władze ostro rozprawiły się z manifestacjami studentów warszawskich. W połowie lat 70-tych wydawało się u szczytu powodzenia komunizmu istniały w Polsce silne acz nieliczne
grupy przekonane o konieczności reformy lub nawet likwidacji komunizmu. Ich ośrodkami były: Gdańsk, Warszawa, Kraków i Lublin. Przełomem okazał się rok 1976. W poszukiwaniu dróg wyjścia skupieni wokół Jacka Kuronia intelektualiści wymyślili sposób przełamania monopolu władz komunistycznych w kontaktach ze środowiskami robotniczymi. Pojawiła się tez koncepcja walki z władzą bez używania przemocy. 23 września 1976r. Powstał w Warszawie Komitet Obrony Robotników. Po nim inne organizacje: Wolne Związki Zawodowe, Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Konfederacja Polski Niepodległej i inne. Dziełem zorganizowanej, ale nielegalnej opozycji były strajki roku 1980, które przyniosły powstanie NSZZ Solidarność – 10 milionową obywatelską organizację społeczną. Wielkim wydarzeniem odmieniającym postawę społeczeństwa polskiego był wybór Karola Wojtyły na papieża. Jego wizyta w kraju w 1979r. Odmieniła sumienia i wskazała, że oprócz ideologii komunistycznej istnieją również porządki. W latach 80-tych zaufanie do władz komunistycznych było już znikome. Całkowicie skompromitowały się one wprowadzeniem stanu wojennego który pokazał, że jedyną racją legitymizacją tej władzy jest siła. Załamanie gospodarcze w ostatniej dekadzie rządów komunistycznych wzmacniała jeszcze niechęć do władzy w końcu roku 1988 po nowej fali strajków władze zgodziły się na rozmowy z opozycją. Obrady Okrągłego Stołu w okresie II-IV 1989 odmieniły Polskę. W ich efekcie odbyły się częściowo wolne wybory 4 czerwca 1989, których rocznicę obchodzimy. Wybory były plebiscytem. Kandydujący komuniści nie otrzymali wystarczającego poparcia aby móc wejść do sejm. A tzw. lista krajowa z kandydaturami najwyższych urzędników państwowych została prawie w całości odrzucona przez społeczeństwo. Skutkiem tego zwycięstwa było powołanie pierwszego, niekomunistycznego premiera w powojennej Polsce – T. Mazowieckiego we wrześniu 1989r. W grudniu zmieniono nazwę państwa na Rzeczpospolitą Polską i przywrócono dawne godło – Orła w Koronie. Rozpad rządów komunistycznych w innych krajach zdominowanych przez ZSRR oraz postępujący kryzys w samym tym mocarstwie umożliwił w następnych latach całkowicie wolne wybory prezydenckie w 1990r., parlamentarne w 1991r. i opuszczenie Polski przez oddziały armii radzieckiej. Tak oto wydarzenia 1989 roku otwarły Polsce i innym krajom komunistycznym drogę do suwerenności i demokracji.